8-10 kwietnia 2025
XI Międzynarodowe Targi Żywności i Napojów,
Technologii i Opakowań dla Branży Spożywczej
EXPO XXI Warszawa, ul. Prądzyńskiego 12/14
8-10 kwietnia 2025
XI Międzynarodowe Targi Żywności i Napojów, Technologii i Opakowań dla Branży Spożywczej
EXPO XXI Warszawa, ul. Prądzyńskiego 12/14
System kaucyjny w Polsce to niemała rewolucja, która dotknie każdego konsumenta i przedsiębiorcę w branży spożywczej. Od października 2025 roku czekają nas duże zmiany związane z zarządzaniem opakowaniami. Nowy system wprowadza kompleksowe regulacje, które mają na celu poprawę stanu środowiska i efektywniejsze zarządzanie odpadami. Omawiamy, jakie wyzwania i korzyści dla branży spożywczej niesie ze sobą implementacja systemu kaucyjnego. Jak przedsiębiorcy mogą skutecznie przygotować się na jego wdrożenie?
Rozmowy o wprowadzeniu systemu kaucyjnego w Polsce toczą się już od dłuższego czasu. W 2022 roku Ministerstwo Klimatu i Środowiska rozpoczęto konsultacje publiczne projektu ustawy wprowadzającej w Polsce system kaucyjny, który finalnie ma wejść w życie od października 2025 roku. Jak ma on działać?
System kaucyjny to mechanizm polegający na obciążeniu konsumenta dodatkowym kosztem, zwanym kaucją, przy zakupie napojów w określonych opakowaniach. Koszt ten zostanie zwrócony, gdy opakowanie zostanie oddane do wyznaczonego punktu zbiórki. Rozwiązanie to jest sprawdzone w wielu krajach, takich jak Niemcy, Słowacja, Szwecja czy Norwegia, gdzie znaczną redukcję odpadów osiągnięto dzięki wysokiej partycypacji konsumentów.
System kaucyjny w Polsce obejmie trzy główne kategorie opakowań:
Każda z tych kategorii odgrywa znaczącą rolę w gospodarce opakowaniami, a ich włączenie do systemu ma zapewnić możliwość ich efektywnego recyklingu. Oczekuje się, że to rozwiązanie wpłynie na podniesienie świadomości ekologicznej konsumentów oraz producentów opakowań.
Przy zakupie napoju w opakowaniu objętym systemem kaucyjnym, konsument zapłaci kaucję. Będzie ona widoczna na paragonie jako odrębna pozycja. Po wykorzystaniu produktu opakowanie należy zwrócić do jednego z punktów zbioru lub automatu, gdzie kaucja zostanie zwrócona w formie gotówki lub kuponu rabatowego.
Istotnym elementem systemu będzie rozwój infrastruktury umożliwiającej sprawne funkcjonowanie mechanizmu zwrotu. Automaty mają zostać wyposażone w nowoczesne technologie, takie jak rozpoznawanie kodów kreskowych i materiałów, co pozwoli na szybki proces ich obsługi, co z pewnością przeniesie się na pozytywne wrażenia konsumentów z funkcjonowania systemu.
Dobre doświadczenia konsumentów z funkcjonowania nowego systemu mają istotne znaczenie dla jego sukcesu, ponieważ to właśnie ich zaangażowanie zdecyduje o skuteczności odzyskiwania opakowań. Każdy użytkownik systemu będzie miał realną szansę przyczynić się do ograniczenia ilości odpadów.
Z kolei przedsiębiorcy będą musieli zadbać o odpowiednią infrastrukturę logistyczną oraz wdrożenie narzędzi wspierających zarządzanie procesem zwrotów. Realizacja tych działań będzie wymagać zarówno inwestycji, jak i odpowiedniego przygotowania organizacyjnego.
Implementacja systemu kaucyjnego w Polsce była opóźniana kilkukrotnie. Pierwotnie system miał wejść w życie od stycznia 2024 roku. Jego wdrożenie najpierw było przekładane na lipiec 2024 r., później na styczeń 2025 r., aby finalnie przenieść implementację na październik 2025 r. Tymczasem eksperci przestrzegają, że każde opóźnienia we wdrażaniu systemu kaucyjnego w Polsce niosą za sobą poważne konsekwencje finansowe i środowiskowe.
Jak podkreślają, każdy rok zwłoki to miliardowe straty zarówno dla budżetu państwa, jak i przedsiębiorców z branży napojowej i recyklingowej. Brak systemu uniemożliwia osiągnięcie wymaganych poziomów zbiórki plastikowych butelek jednorazowych, które zgodnie z dyrektywą SUP powinny wynieść 77% w 2025 r., a 90% w 2030 r.
– Przy obecnym opóźnieniu, pierwotnie zakładany termin uruchomienia systemu kaucyjnego w Polsce od 1 stycznia 2025 roku [termin ten został ponownie przesunięty na październik 2025 r. – przyp. red.] można uznać za całkowicie nierealny. Bez ustawy nie powstaną podmioty reprezentujące (operatorzy), które zbudują system kaucyjny. Doświadczenia z innych krajów, chociażby Słowacji, w której system działa od 2022 r. wskazują, że pełne dwa lata to niezbędne minimum. […] możliwy najwcześniejszy ustawowy termin w którym zaczniemy w Polsce zbierać opakowania w systemie kaucyjnym to 1 stycznia 2026 – wskazuje dr Andrzej Gantner wiceprezes Polskiej Federacji Producentów Żywności, jak możemy przeczytać na oficjalnej stronie PFPŻ.
Dalsze zwlekanie oznacza dodatkowe koszty, takie jak karne opłaty produktowe i konieczność zakupu recyklatu za granicą, co obniża konkurencyjność polskiej branży napojowej. System kaucyjny nie tylko wspierałby recykling i ograniczył zaśmiecanie środowiska, lecz także odgrywałby istotną rolę edukacyjną.
System kaucyjny pozwala na znaczący wzrost poziomu recyklingu. Przykłady z Niemiec czy Szwecji wskazują, że nawet 90% opakowań objętych kaucją trafia z powrotem do systemu, zamiast zaśmiecać środowisko. W Polsce oczekuje się podobnych rezultatów, co przyczyni się do efektywniejszego wykorzystania surowców wtórnych. Większa liczba opakowań trafiająca do recyklingu może zmniejszyć zapotrzebowanie na surowce pierwotne, co z kolei przyczyni się do ograniczenia emisji dwutlenku węgla.
Dzięki systemowi kaucyjnemu znaczną redukcję odpadów opakowaniowych będzie można zauważyć nie tylko w miastach, lecz także na terenach zielonych i wzdłuż dróg. Ograniczenie ilości odpadów w przestrzeni publicznej to także zmniejszenie kosztów ich uprzątania przez samorządy. Przewiduje się, że wdrożenie systemu przyczyni się do bardziej uporządkowanego krajobrazu w całym kraju.
Przedsiębiorstwa, które aktywnie uczestniczą w systemie kaucyjnym, mogą promować swoje zaangażowanie w ochronę środowiska. Taka postawa pozytywnie wpływa na postrzeganie marki przez konsumentów, którzy coraz częściej wybierają firmy dbające o ekologię. Udział w systemie to także szansa na budowanie lojalności wśród klientów poprzez innowacyjne podejście do zadań prośrodowiskowych.
Implementacja systemu stwarza okazję do rozwoju technologii wspierających gospodarkę obiegu zamkniętego, takich jak nowe materiały opakowaniowe czy aplikacje umożliwiające monitorowanie zwrotów w czasie rzeczywistym. Przedsiębiorstwa mogą także korzystać z platform wspierających analizę danych dotyczących recyklingu, co pozwoli na optymalizację procesów w długiej perspektywie.
– System kaucyjny ma pełnić również funkcję edukacyjną, zmieniającą podejście polskich konsumentów od odpadów opakowaniowych poprzez przypisanie im wartości wyrażonej w kaucji. W świetle strategii UE dotyczącej osiągnięcia zerowej emisyjności gospodarki w roku 2055, tego typu edukacja ma kluczowe znaczenie. Korzyści ze zmiany nawyków społeczeństwa polskiego w zakresie odpadów opakowaniowych przyniosą w dłuższym okresie czasu wymierne korzyści dla całej polskiej gospodarki – mówi Bartłomiej Morzycki – dyrektor generalny Związek Pracodawców Przemysłu Piwowarskiego – Browary Polskie, jak możemy przeczytać na oficjalnej stronie PFPŻ.
Pierwszym poważnym wyzwaniem dla branży spożywczej związanym z wdrażaniem systemu kaucyjnego są koszty inwestycyjne. Wdrożenie systemu wiąże się z koniecznością zakupu automatów do zwrotu opakowań, dostosowania magazynów oraz szkolenia pracowników. Małe i średnie firmy mogą odczuć te wydatki szczególnie dotkliwie, dlatego warto rozważyć możliwości dofinansowania. Dofinansowanie może pochodzić z funduszy unijnych, które wspierają działania na rzecz ochrony środowiska.
Integracja systemu kaucyjnego wpłynie na cały łańcuch dostaw. Konieczne będzie opracowanie nowych rozwiązań transportowych i magazynowych, aby zapewnić skuteczne zarządzanie zwrotami. Nowe wymagania logistyczne mogą wymagać współpracy z wyspecjalizowanymi firmami zajmującymi się obsługą recyklingu.
Firmy będą musiały zainwestować w oprogramowanie umożliwiające monitorowanie zwrotów, zarządzanie zapasami i rozliczanie kaucji. Odpowiednie systemy IT stanowią podstawę do sprawnego funkcjonowania nowego modelu. Systemy te powinny być intuicyjne dla pracowników i zintegrowane z istniejącymi rozwiązaniami ERP.
Konsumenci muszą być świadomi, jak działa system kaucyjny i jakie korzyści może przynieść, zarówno w kontekście ochrony środowiska, jak i oszczędności. Świadomość społeczna jest podstawą do tego, aby zwiększyć zaangażowanie i zmotywować ludzi do aktywnego uczestnictwa w systemie, np. regularnego oddawania opakowań.
Jednocześnie pracownicy punktów handlowych i miejsc zbiórki muszą być odpowiednio przeszkoleni, aby sprawnie obsługiwać nowe procesy, takie jak przyjmowanie zwrotów, rejestrowanie ich w systemie czy udzielanie informacji konsumentom. Wdrożenie odpowiednich szkoleń zwiększy efektywność i zminimalizuje potencjalne problemy w początkowej fazie działania systemu.
Aby te działania były skuteczne, konieczne jest przeprowadzenie szeroko zakrojonych kampanii informacyjnych i edukacyjnych. Takie kampanie mogą być organizowane przez samorządy lokalne we współpracy z operatorami systemu kaucyjnego. Mogą one obejmować zarówno tradycyjne działania, takie jak ulotki, plakaty i reklamy, jak i nowoczesne rozwiązania, np. kampanie w mediach społecznościowych czy aplikacje mobilne, które umożliwią łatwe śledzenie punktów zbiórki i wysokości zwrotów. Dzięki temu konsumenci będą mogli lepiej zrozumień zasady działania systemu oraz będą mieli okazję zobaczycć, jak ich codzienne działania przekładają się na realne efekty w postaci czystszego środowiska i mniejszych kosztów dla gospodarki.
Pierwszym krokiem każdej firmy powinna być dokładna analiza stosowanych obecnie opakowań pod kątem ich zgodności z wymaganiami systemu kaucyjnego. Należy określić, czy materiały używane do produkcji opakowań są przyjazne recyklingowi, oraz sprawdzić, czy są one odpowiednie do włączenia w system obiegu zamkniętego. W przypadku konieczności zmiany materiałów lub ich konstrukcji warto uwzględnić potencjalne koszty takich modyfikacji.
Dodatkowo, firmy powinny zbadać możliwości technologiczne wprowadzenia nowych rozwiązań, takich jak opakowania wielokrotnego użytku lub o wyższej jakości recyklingowej. Takie działania pozwolą uniknąć problemów operacyjnych w późniejszych etapach wdrażania systemu.
Automaty do zwrotu opakowań (tzw. reverse vending machines) stanowią podstawowy element infrastruktury systemu kaucyjnego. Na rynku dostępne są różne modele, które różnią się funkcjonalnościami, wydajnością oraz ceną. Ważne jest, aby firma dokładnie określiła swoje potrzeby, takie jak rodzaje opakowań przyjmowanych przez automaty, ich przepustowość, sposób integracji z systemami IT oraz dostępność serwisu technicznego. Współpraca z renomowanym dostawcą o ugruntowanej pozycji na rynku może pomóc w uniknięciu problemów związanych z awariami czy trudnościami w obsłudze urządzeń. Warto również wziąć pod uwagę elastyczność dostawcy w dostosowywaniu rozwiązań do specyficznych potrzeb danej firmy.
Wdrożenie systemu kaucyjnego wymaga dostosowania procesów logistycznych, magazynowych i sprzedażowych. Firmy powinny opracować nowe harmonogramy dostaw, które uwzględnią zwroty opakowań i ich transport do miejsc recyklingu lub ponownego użycia. Przeszkolenie pracowników w zakresie obsługi automatów oraz nowych procedur związanych z systemem również jest niezbędne dla jego sprawnego działania.
Ponadto, wdrożenie narzędzi IT wspierających zarządzanie zwrotami i raportowanie, takich jak systemy monitorowania przepływu opakowań, może usprawnić działanie przedsiębiorstwa i ograniczyć ryzyko błędów operacyjnych.
Skuteczna komunikacja jest jedną z podstaw sukcesu systemu kaucyjnego. Konsumenci muszą zostać poinformowani o zasadach działania systemu, jego korzyściach oraz sposobie korzystania z automatów. Jasny i prosty przekaz, dostosowany do różnych grup odbiorców, zwiększy ich zaangażowanie i zaufanie do nowego rozwiązania.
Jednocześnie należy prowadzić dialog z partnerami biznesowymi, takimi jak dostawcy, sieci handlowe czy operatorzy recyklingu, aby wypracować wspólne standardy działania i zminimalizować koszty wdrożenia systemu. W komunikacji warto wykorzystać różnorodne kanały. Tylko kompleksowe podejście do komunikacji pozwoli na pełne zrozumienie i akceptację nowego systemu przez wszystkie strony zaangażowane w jego funkcjonowanie.
Automaty do zwrotu opakowań to ważny element infrastruktury systemu kaucyjnego, a ich różnorodność pozwala na dopasowanie rozwiązań do specyficznych potrzeb rynku. Automaty mogą być:
Niektóre automaty są wyposażone w zaawansowane technologie, takie jak rozpoznawanie opakowań na podstawie kodów kreskowych, etykiet RFID czy składu materiałowego. Dzięki temu możliwa jest precyzyjna selekcja opakowań zgodnych z systemem kaucyjnym. Ergonomiczna konstrukcja automatów, obejmująca intuicyjne ekrany dotykowe, odpowiednią wysokość i łatwość dostępu, ułatwia korzystanie z nich zarówno dorosłym, jak i dzieciom. Niektóre urządzenia oferują dodatkowe funkcje, np. możliwość drukowania kuponów na zwrot pieniędzy lub integrację z aplikacjami mobilnymi, co jeszcze bardziej zwiększa wygodę użytkowników.
Oprogramowanie wspierające zarządzanie zwrotami, takie jak systemy ERP (Enterprise Resource Planning) umożliwiają integrację automatów z centralnym systemem zarządzania, co pozwala na bieżąco monitorować przepływ zwróconych opakowań. Główne funkcje takich systemów to:
Systemy te są także przydatne w zapewnieniu transparentności działania całego systemu kaucyjnego, co zwiększa zaufanie zarówno wśród konsumentów i partnerów biznesowych.
Operatorzy systemów kaucyjnych to wyspecjalizowane podmioty, które zarządzają całą infrastrukturą związaną z logistyką i zwrotami opakowań. Współpraca z nimi może przynieść firmom wiele korzyści:
Operatorzy często oferują również kompleksowe wsparcie techniczne, obejmujące instalację automatów, szkolenie pracowników oraz serwisowanie urządzeń. Długoterminowa współpraca z takim partnerem może zwiększyć efektywność systemu kaucyjnego i pozwolić firmom skupić się na ich podstawowej działalności biznesowej.
Przedsiębiorcy poszukujący innowacyjnych rozwiązań i sposobów na skuteczne przygotowanie się do wdrożenia systemu kaucyjnego mogą znaleźć cenne wskazówki na targach WorldFood Poland. To wydarzenie jest nie tylko platformą do nawiązywania kontaktów z ekspertami z branży spożywczej, lecz także miejscem, gdzie prezentowane są nowoczesne technologie, najlepsze praktyki oraz strategie związane z gospodarką opakowaniami. Uczestnicy mają możliwość zapoznania się z różnorodnymi rozwiązaniami, które mogą ułatwić wdrożenie nowych regulacji i poprawić efektywność operacyjną firm.
Wprowadzenie systemu kaucyjnego w Polsce od października 2025 roku to duże wyzwanie, ale i ogromna szansa na poprawę zarządzania odpadami i ochronę środowiska. Przedsiębiorcy, którzy odpowiednio wcześnie przygotują się do wdrożenia nowych regulacji, będą mogli czerpać korzyści zarówno finansowe, jak i wizerunkowe. Bardzo ważne jest dostosowanie infrastruktury, systemów IT i procesów logistycznych do nowych wymagań.
Dodatkowo warto pamiętać o tym, że również konsumenci odegrają istotną rolę w sukcesie systemu, a ich zaangażowanie może przyczynić się do znacznej redukcji odpadów i zwiększenia poziomu recyklingu.
Wprowadzenie systemu to również okazja do innowacji w gospodarce obiegu zamkniętego, a także poprawa wizerunku firm, które zaangażują się w działania proekologiczne. Choć wdrożenie wiąże się z wyzwaniami, takimi jak koszty inwestycyjne czy potrzeba edukacji konsumentów, system kaucyjny stwarza realną szansę na skuteczną ochronę środowiska i lepsze zarządzanie odpadami.
Źródło: www.food-lex.pl